روزی روزگاری در سال ۱۳۸۱، سند روز میان فصل بهار به نام شیراز درآمد. ۱۵ اردیبهشت را به دلیل زیبایی بی‌ارج شیراز در این ماه پاس می‌دارند. البته این روز از نظر تاریخی هم روز فرخنده‌ای‌ست چون در ایران باستان میانه‌ی ماه دوم سال را با نام بهاربُد، جشن می‌گرفتند. بهاربد یکی از قدیمی‌ترین بازمانده‌های تقویم کهن ایران باستان است که ریشه‌اش به زمان زرتشت برمی‌گردد، روزی که زرتشت از سوی اهورامزدا به پیامبری برگزیده شد.
از دیدگاه تاریخ
با وجود اینکه بیشتر شهرهای ایران سرشار از فرهنگ غنی و اصیل ایرانی است، شیراز اما در این میان پرآوازه‌تر به نظر می‌رسد. شیراز، در حمله‌ی چنگیز خان مغول از ویرانی در امان ماند، از قتل‌عام تیمور لنگ هم پناه گرفت. اما باغ‌های بسیاری در اطراف شیراز، در پی حمله نادرشاه به شیراز به دلیل شورش حکمرانان محلی، نابود شد و از بین رفت. در دوران کریم خان زند، جان دوباره‌ای به شیراز داده شد. در همین دوران بود که شراب شیراز شهرت جهانی پیدا کرد و شرابی که بیشتر به دست ارمنیان و یهودیان ساخته می‌شد، از راه خلیج فارس به بازار هند صادر می‌شد. شیراز حتی پس از جنگ جهانی دوم هم پیشرفت چشمگیری کرد. وقتی تاریخ این شهر را می‌کاویم به نام «تیراسیس یا سیراسیس» برخورد می‌کنیم که رفته رفته در پی تغییر صداها در زبان پارسی مدرن به نام شیراز تغییر کرد و در جهان به همین نام شناخته شد، چه بسا گردشگران از سفر خود به این منطقه از ایران بسیار لذت می‌برند.
هفته‌ی شیراز و رویدادهای ویژه
رویدادهای فرهنگی-هنری پرشمار و گوناگونی در سطح شهر شیراز به همین مناسبت به دست شهردار برگزار می‌شود که استقبال گرمی به همراه دارد:
- کارگاه‌های نقاشی با حضور بزرگان هنرهای تجسمی
- بازدید رایگان از باغ جهان‌نما و باغ دلگشا به همراه شب شعر
- جشنواره ورزشی در کنار ارگ شیراز
- جشنواره گل سرخ
- جشن بزرگ شبانه در باغ عفیف آباد و جشن‌های محلی
به خاطر داشته باشید که اگر در ماه اردیبهشت به شیراز سفر کردید، به اماکن تاریخی و گردشگری سری بزنید و از یکسری از آن‌ها به رایگان دیدن کنید. از پرس و جو از مردم محلی دریغ نکنید و در مورد جشن و سرورهای این روزهای شیراز حتما بپرسید. گلچینی از اماکن فرهنگی و گردشگری شیراز درست کردیم که قطعا بهترین چک لیست برای سفر به این شهر در هفته‌ی شیراز خواهد بود:
از گردهمایی‌های شعر و ادب پارسی تا جُنگ‌های شبانه
سعدیه و حافظیه
در شعر و ادبیات پارسی، معروف‌تر از شیراز نداریم. می‌دانیم که بزرگانی همچون حافظ و سعدی در این شهر می‌زیستند و شیراز برای آن‌ها الهام‌بخش آثار به‌یاد ماندنیشان بوده است.
شاید معمار آرامگاه بسیار زیبای سعدی را بشناسید. محسن فروغی، معمار مدرنیست، که از معماری سنتی ایرانی برای سعدیه الهام گرفت. در روز شیراز می‌توانید به حوض سکه در محوطه‌ی رواق آرامگاه سعدی سری بزنید و همچنین در باغ‌های اطراف سعدیه، پیاده‌روی خوشی را تجربه کنید. از دورهمی‌های ادبی در حافظیه هم جا نمانید که بهترین برنامه‌های شب شعر متعلق به آرامگاه حافظ شیرازی است.
ارگ کریمخان زند
بعد از گشت و گذار در سعدیه و حافظیه، اکنون وقت چرخ زدن در ارگ است، بنایی که آثار باشکوه سلسه‌ی زندیه در آن نقش بسته. ارگ، روزگارانی محل زندگی کریمخان بوده که پس از فتح شیراز به دست محمد خان قاجار، به دلیل خصومت و دشمنی با کریمخان، برخی از این بناها ویران می‌شود. اما خوشبختانه، ارگ، از این ویرانی‌ها در امان می‌ماند.
در هفته‌ی شیراز، نمایشگاهی از عکس‌های قدیمی در ارگ کریمخان زند برگزار می‌شود. نمایشگاه فرش را اصلا از دست ندهید؛ سیر تا پیاز چگونگی تولید فرش دستبافت، لذت‌بخش‌ترین تجربه‌ی شما از سر زدن به ارگ کریمخان خواهد بود.
باغ‌ها و پارک‌ها، جنگ‌های شبانه
برای گردشگران، شبگردی در هفته‌ی شیراز بسیار تجربه‌گرا و دلچسب است، پیاده‌روی‌های دسته‌جمعیِ خانوادگی و دوستانه در شب‌های خنک اردیبهشت ماه شیراز به شهر، رنگ و لعاب و تازگی می‌بخشد. در اطراف باغ‌ها و پارک‌ها، جشن‌های سنتی به همراه موسیقی زنده و مسابقات محلی برای کودکان و نوجوانان برگزار می‌شود. مسابقات بادبادک بازی را در این شب‌های پرشور از دست ندهید که بسیار هیجان‌انگیز و شاد است. مهم‌ترین سرگرمی این شب‌های شیراز، تماشای بالن‌های رنگی است. به مناسبت هفته‌ی شیراز، بالن‌های رنگی از کشورهای مختلف اروپایی به دست بالن‌سواران حرفه‌ای در آسمان شیراز به پرواز درمی‌آیند.
بعد از این همه گشتن، کافی‌ست تیر آخر را بزنیم. یک کلم پلو شیرازیِ خوشمزه و اصیل می‌تواند کار را تمام کند و چه دسری خوشمزه‌تر از فالوده شیرازی! قطعا هر خوراک شیرازی دیگری هم که انتخاب کنید، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی برای شما خواهد بود، پس تردید نکنید. لیستی از محله‌های کهن این دیار را گلچین کردیم که پیدا کردن رستوران‌های سنتی شیراز در آن اصلا سخت نیست:
- محله‌ی میدان شاه
- محله‌ی درب شاهزاده
- محله‌ی درب مسجد
- محله‌ی سنگ سیاه
- محله‌ی اسحاق بیگ
- محله‌ی سرباغ
سوغات‌های خوشمزه‌ی شیراز
شدنی نیست که به شیراز سفر کنید و دست خالی به خانه‌ی خود بازگردید. از معروف‌ترین خوشمزه‌های سوغاتِ شیراز می‌توان به مسقطی، یوخه/کاک، بادام سوخته، حلوا کاسه‌ای و حلوا خارک اشاره کرد.
مسقطیِ پر طرفدار شیرازی، از ارزش غذایی بالایی برخوردار است، که به دلیل وجود نشاسته و مغز پسته، نوعی حلوا به حساب می‌آید. خوشمزه‌ترین مسقطی شیراز را با طعم‌های پسته‌ای، زرشک و گل محمدی امتحان کنید.
یوخه یا کاک، یک شیرینی سبک شیرازی‌ست که به عنوان میان وعده یا دسر با چای استفاده می‌کنند. این سوغات خوشمزه از یک خمیر نازک که به دارچین و پودر قند آغشته است، درست می‌شود.
شاید بتوانید به مسقطی یا یوخه دست رد بزنید، اما بادام سوخته یکی از جالب‌ترین سوغات‌هایی است که رد کردنش به این آسانی‌ها نیست. بیشتر مردم شیراز، برای نوشیدن چای بادام سوخته را جایگزین قند می‌کنند. این خوراکی پر انرژی از جوشاندن بادام در آب و شکر غلیظ درست می‌شود.
صنایع دستی و هنرهای ماندگار
ماندگارترین سوغاتِ شیراز، صنایع دستی زیبا و ظریف آن است. یکی از ظریف‌ترین آن‌ها، خاتم کاری است که از چیدن تکه‌های چوب کنار همدیگر ساخته می‌شود. اصل خاتم کاری به اصفهان و قدمتش به دوران صفویه برمی‌گردد. از محبوب‌ترین محصولات خاتم کاری شده می‌توان به جعبه‌های جواهر و قلمدان‌های زیبا اشاره کرد که طرفدار بسیاری دارند.
از جذاب‌ترین‌های صنایع دستی شیراز، قطعا هنر نقره کاری است. قلم‌زنی بر روی مجسمه‌ها، گلدان‌ها و قندان‌های نقره با طرح‌های مینیاتوری و نقش و نگار خاصش، هر گردشگری را وسوسه می‌کند. معروف‌ترین نقره‌کاری مربوط به ظروفِ نمادین تخت جمشید است که به عنوان یک سوغات ویژه از دیار ادب و فرهنگ و هنر، به یادگار می‌ماند.
هنری که قدمت آن به ۵۰۰۰ سال در شیراز می‌رسد، چیزی نیست جز هنر میناکاری که اغلب روی ظروف مسی، به دست هنرمندان این شهر طراحی و به کمک آتش روی ظروف تثبیت می‌شود.
پیشینه‌ی ایرانی‌ها از هر سو به هنر فرش گره خورده و تقریبا همه‌ی شهرهای کشورمان نقش مخصوص خود را دارد. قالی، قالیچه، جاجیم گلیم‌های سنتی با رنگ و الیاف‌های طبیعی از دل عشایر و روستاییان استان فارس برآمده است. گلچینی از این دستبافتههای پنبه‌ای و پشمین را از بازار وکیل شیراز تهیه کنید که نه تنها سوغاتِ با ارزش و ماندگاری‌ست؛ بلکه به پیشرفت صنایع دستی روستا و شهر یاری می‌رساند. قسمتی از هنر دستبافت عشایر را اینجا مشاهده کنید.
سخن پایانی
شهر ترنج و نارنج، جوری در میان شهرها خودنمایی کرده است که یک روز از وسط ماه اردیبهشت را از آنِ خود کرد. از مردم مهمان‌نواز و خونگرم این شهر که گذر کنیم به تاریخ دیرینه‌اش می‌رسیم که عطر گل بهار نارنج و نوای بلبل توجه را به خود جلب می‌کند. مهم نیست چقدر به این شهر سفر کرده باشید، شیراز همیشه محبوب‌ترینِ شما خواهد ماند.
